નવી દિલ્હી, 1 જાન્યુઆરીઃ: કેન્દ્ર સરકારે બુધવારે બે પાક વીમા યોજનાઓ-PMFBY અને RWBCIS-ને વધુ એક વર્ષ માટે, ૨૦૨૫-૨૬ સુધી, લંબાવી હતી અને યોજનાઓના અમલીકરણમાં ટેકનોલોજી દાખલ કરવા માટે અલગથી રૂ. ૮૨૪.૭૭ કરોડનું ભંડોળ પણ બનાવ્યું છે.
પ્રધાનમંત્રી પાક વીમા યોજના (PMFBY) અને રિસ્ટ્રક્ચર્ડ વેધર બેઝ્ડ ક્રોપ ઇન્શ્યોરન્સ સ્કીમ (RWBCIS) ને 15મા નાણાં પંચના સમયગાળા સાથે એકરૂપ કરવા માટે લંબાવવામાં આવી છે. પ્રધાનમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીની અધ્યક્ષતામાં આર્થિક બાબતોની મંત્રીમંડળની સમિતિની બેઠકમાં આ સંબંધમાં નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો.
માહિતી અને પ્રસારણ મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવે પત્રકારોને જણાવ્યું હતું કે, “આ યોજનાઓને ખેડૂતો તરફથી સકારાત્મક પ્રતિસાદ મળ્યો છે અને તેથી, PMFBY અને RWBCIS માટે ફાળવવામાં આવેલ ભંડોળમાં વધારો કરવામાં આવ્યો છે”.
પંજાબમાં ચાલી રહેલા ખેડૂત આંદોલન અને સરકાર તેમને સમજાવવામાં કેમ અસમર્થ છે તે વિશે પૂછવામાં આવતા વૈષ્ણવે કહ્યું, “જો તમે હરિયાણાની ચૂંટણી દરમિયાન ફર્યા હોત, તો ખેડૂતોએ ‘આંદોલન’ વિરુદ્ધ વાસ્તવિક કલ્યાણ વિરુદ્ધ ‘ખેડૂતો માટે સારું’ પર સારો મહોર મારી છે, તે તમે જાતે જોયું હોત”.
PMFBY અને RWBCIS માટેનો વર્ષ ૨૦૨૧-૨૨ થી ૨૦૨૫-૨૬ ના સમયગાળાનો કુલ ખર્ચ વધારીને રૂ.69515.71 કરોડ કરવામાં આવ્યો છે, જે અગાઉના યોજનાકીય ગાળા ૨૦૨૦-૨૧ થી ૨૦૨૪-૨૫ માટે રૂ. 66,550 કરોડ રૂપિયાથી રૂપિયા ત્રણ હજાર કરોડ જેટલો વધારે છે.
મંત્રીશ્રીએ જણાવ્યું હતું કે, પાક વીમા યોજનાઓના અમલીકરણમાં ટેકનોલોજીના લક્ષિત પ્રયોજન માટે મંત્રીમંડળે રૂ. 1 કરોડનાં ભંડોળ સાથે અલગ ફંડ ફોર ઇનોવેશન એન્ડ ટેકનોલોજી (FIAT) ની રચનાને પણ મંજૂરી આપી છે. તે પાકના નુકસાનની ઝડપી આકારણી, દાવાના સમાધાન અને વિવાદોની સંખ્યા ઘટાડવા માટે ટેકનોલોજીના ઉપયોગમાં મદદ કરશે. તે નોંધણીમાં સરળીકરણ અને યોજના-કવરેજના વિસ્તરણ માટે ડિજિટલ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરવામાં પણ મદદ કરશે, એમ વૈષ્ણવે જણાવ્યું હતું.
કૃષિ મંત્રાલયે એક નિવેદનમાં જણાવ્યું હતું કે આ ભંડોળનો ઉપયોગ યસ-ટેક, વિન્ડસ વગેરે યોજના હેઠળ ટેકનોલોજીકલ પહેલ તેમજ સંશોધન અને વિકાસ અભ્યાસ માટે કરવામાં આવશે. યીલ્ડ એસ્ટિમેશન સિસ્ટમ યુઝિંગ ટેકનોલોજી (YES-TECH) યીલ્ડ એસ્ટિમેશન માટે રિમોટ સેન્સિંગ ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ કરે છે, જે ટેકનોલોજી આધારિત યીલ્ડ અંદાજને ઓછામાં ઓછા 30 ટકા ભાર આપે છે. હાલમાં આંધ્ર પ્રદેશ, આસામ, હરિયાણા અને ઉત્તર પ્રદેશ સહિત નવ મુખ્ય રાજ્યો તેનું અમલીકરણ કરી રહ્યા છે. અન્ય રાજ્યો પણ ઝડપથી તેમાં જોડાઈ રહ્યા છે. યસ-ટેકના વ્યાપક અમલીકરણ સાથે, પાક લેવા સંબંધિત પ્રશ્નો ધીમે ધીમે દૂર થઇ રહ્યા છે.
YES-TECH હેઠળ 2023-24 દરમ્યાન વીમા-દાવાઓની ગણતરી અને સમાધાન કરવામાં આવ્યું હતું. મધ્યપ્રદેશે 100 ટકા ટેકનોલોજી આધારિત ઉપજનો અંદાજ અપનાવ્યો છે. વેધર ઇન્ફોર્મેશન એન્ડ નેટવર્ક ડેટા સિસ્ટમ્સ (WINDS) તાલુકા સ્તરે સ્વચાલિત હવામાન કેન્દ્રો (AWS) અને પંચાયત સ્તરે સ્વચાલિત વરસાદ માપન (ARG) લાગૂ કરવાની વિચારણા કરે છે. વિન્ડસ હેઠળ, છેવાડાની સ્થાનિક હવામાન માહિતી વિકસાવવા માટે હાલની નેટવર્ક ઘનતામાં પાંચ ગણો વધારો કરવાની વિચારણા કરવામાં આવી છે.
આ પહેલ હેઠળ, કેન્દ્ર અને રાજ્ય સરકારોએ માત્ર ડેટા ભાડા ખર્ચ ચૂકવવાનો રહે છે. કેરળ, ઉત્તર પ્રદેશ, હિમાચલ પ્રદેશ અને પુડુચેરી સહિત નવ મુખ્ય રાજ્યો WINDSનો અમલ કરવાની પ્રક્રિયામાં છે, જ્યારે અન્ય રાજ્યોએ પણ તેનો અમલ કરવાની ઇચ્છા વ્યક્ત કરી છે. વિવિધ કાગદી કાર્યવાહીઓ અને ટેન્ડર પહેલાં જરૂરી આયોજન કાર્યને કારણે 2023-24 દરમિયાન રાજ્યો દ્વારા WINDS નો અમલ કરી શકાયો ન હતો.
નોંધવું રહ્યું કે અગાઉ WINDS યોજનાની અમલવારી માટે ૨૦૨૩-૨૪નું વર્ષ નિર્ધારિત કરવામાં આવ્યું હતું. હાલમાં કેન્દ્રિય મંત્રીમંડળે તેમાં સુધારો કરી ૨૦૨૪-૨૫ ને યોજનાની અમલવારીનું પહેલું વર્ષ કરવાની તેમજ ભંડોળમાં કેન્દ્ર-રાજ્યનો ફાળો 90:10 કરવાની મંજૂરી આપી છે.
જો કે, પૂર્વોત્તર રાજ્યોમાં આ યોજના સ્વૈચ્છિક હોવાને કારણે તેમજ ત્યાં કુલ પાક વિસ્તાર ઓછો હોવાને કારણે, ભંડોળમાં રાજ્યોનું યોગદાન ટાળવા અને ભંડોળની જરૂરિયાતો સાથે અન્ય વિકાસલક્ષી યોજનાઓમાં ફેર-ફાળવણી માટે રાહત આપવામાં આવી છે. કેન્દ્ર સરકારનીતિઓની દ્રષ્ટિએ, PMFBY દેશની સૌથી મોટી વીમા યોજના છે અને કુલ પ્રીમિયમની દ્રષ્ટિએ ત્રીજી સૌથી મોટી વીમા યોજના છે. લગભગ 23 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો તેનો અમલ કરી રહ્યા છે.
PMFBY અને RWBCIS પાકના નુકસાન અથવા વિવિધ અણધાર્યા બનાવોને કારણે થયેલા નુકસાનથી પીડાતા ખેડૂતોને નાણાકીય સહાય પૂરી પાડે છે. PMFBY ઉપજ સામેના સંભવિતજોખમના આધારે પાકના નુકસાનને વીમા હેઠળ આવરી લે છે, જ્યારે RWBCIS હવામાન સંબંધિત જોખમો બાબતે છે.
