નવી દિલ્હી : ડિજિટલ ઈન્ડિયા ફાઉન્ડેશનના મતે, ભારતમાં ઝડપથી વિકસતા ગેરકાયદેસર ઓનલાઈન ગેમિંગ ક્ષેત્રને નાબૂદ કરવા માટે સરકાર અને ગૂગલ, મેટા જેવા મોટા ટેક ખેલાડીઓ દ્વારા સંયુક્ત પ્રયાસની જરૂર છે. થિંક ટેન્કે એક અહેવાલમાં ખુલાસો કર્યો છે કે ગેરકાયદેસર ઓપરેટરો ડિજિટલ જાહેરાત અને માર્કેટિંગ ચેનલો, ચુકવણી ઇકોસિસ્ટમ અને સોફ્ટવેર પ્રદાતાઓ જેવા સક્ષમ માળખાના અત્યંત સજ્જ નેટવર્ક દ્વારા તેમની ગતિવિધિઓ પોષી રહ્યા છે. “આ ગેરકાયદેસર ક્ષેત્ર વાર્ષિક 100 અબજ ડોલરથી વધુનું ટર્નઓવર કરે છે અને ડિજિટલ એડોપ્શન, ટેકનોલોજીકલ પ્રગતિ અને નિયમનકારી અનિશ્ચિતતાને કારણે દર વર્ષે 30 ટકાના દરે ઝડપભેર ફૂલીફાલી રહ્યું છે.”
“જુગાર સંબંધિત પ્રમોશનને નિયંત્રિત કરવા ભારતીય નિયમનકારોએ ગુગલ અને મેટા જેવી સોશિયલ મીડિયા કંપનીઓ સાથે સક્રિયપણે સહયોગ કરવાની જરૂર છે,” તેમ ‘ભારતમાં ગેરકાયદેસર જુગાર અને સટ્ટાબાજી બજાર: ધ સ્કેલ એન્ડ એનેબ્લર્સ’ શીર્ષકવાળા અહેવાલમાં જણાવાયું છે. ડિજિટલ ઇન્ડિયા ફાઉન્ડેશનના સ્થાપક અરવિંદ ગુપ્તાએ જણાવ્યું હતું કે આનાથી મની લોન્ડરિંગ અને ગેરકાયદેસર રેમિટેન્સમાં વધારો થયો છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે ગૂગલ અને મેટા જેવી કંપનીઓ જાહેરાત અને સર્ચ એન્જિન ઓપ્ટિમાઇઝેશનથી નફો કરે છે, જેના કારણે તેઓ ગેરકાયદેસર સટ્ટાબાજી અને જુગાર કંપનીઓ સામે નિર્ણાયક પગલાં લેવામાં નિષ્ફળ રહી છે.
“તેમના ટ્રાફિકનો ઓછામાં ઓછો એક તૃતીયાંશ ભાગ આ વેબસાઇટ્સ દ્વારા આવી રહ્યો છે. મોટી ટેક કંપનીઓ જાહેરાતો દ્વારા પૈસા કમાઈ રહી છે, અને આ વેબસાઇટ્સ સમૃદ્ધ થઈ રહી છે. ઇન્ફ્લુએન્સર્સ આની અસર જાણ્યા વિના ખોટી રીતે તેમનો પ્રચાર કરી રહ્યા છે,” ગુપ્તાએ જણાવ્યું.
રિપોર્ટ મુજબ, ભારતમાં ગેરકાયદેસર જુગાર અને સટ્ટાબાજીનું પ્રમાણ ખૂબ જ વિશાળ છે, ઓક્ટોબર અને ડિસેમ્બર 2024 વચ્ચે ચાર પ્લેટફોર્મ – પેરિમેચ, સ્ટેક, 1 એક્સ બેટ અને બેટરી બેટ – પર 1.6 અબજથી વધુ લોગીન નોંધાયા છે. વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે સોશિયલ મીડિયાએ આ ટ્રાફિકમાં નોંધપાત્ર ફાળો આપ્યો હતો, આ સમયગાળા દરમિયાન 42.8 મિલિયન પેજ-વિઝિટ ઉત્પન્ન કરી હતી. આ ટ્રાફિક મોટાભાગે ફેસબુક જેવા પ્લેટફોર્મ પર સીધી ચૂકવણીની કરેલી જાહેરાતો, તેમજ પ્રમોટેડ સામગ્રી, ઇન્ફ્લુએન્સર્સ માર્કેટિંગ અને સોશિયલ મીડિયા કનેક્ટ ઝુંબેશ દ્વારા સંચાલિત હતો. એ ઉલ્લેખ કરવો યોગ્ય છે કે આ ઓપરેટરો નિયમનકારી સપાટાને ટાળવા માટે બહુવિધ મિરર વેબસાઇટ્સ જાળવી રાખે છે. “તેઓ ગેરકાયદેસર રીતે પૈસા કમાઈ રહ્યા છે, મની લોન્ડરિંગ કરી રહ્યા છે, અને તેઓ મોટી ટેક કંપનીઓને ભંડોળ પૂરું પાડી રહ્યા છે. તેથી, મોટી ટેક કંપનીઓને તેમના અસ્તિત્વને રોકવામાં કોઈ રસ નથી. તેઓ સરોગેટ કંપનીઓ બનાવીને અને તેમના દ્વારા ચુકવણી લઈને, અથવા વિતરણ ચેનલ બનાવીને અને તેમના દ્વારા આર્થિક લાભ લઈને રેમિટેન્સના ધોરણોને બાયપાસ કરી રહ્યા છે,” ગુપ્તાએ જણાવ્યું. તેમણે નોંધ્યું કે આ બધી કંપનીઓ – જેમાંથી લગભગ 600 ઓફશોર છે – ભારતના જી.એસ.ટી. નિયમોનું ઉલ્લંઘન કરી રહી છે.
“તેમની પાસે આચારસંહિતા હોવી જોઈએ કે તેઓ જુગારની જાહેરાતો હોસ્ટ કરવાનું અને ગેરકાયદેસર સાઇટ્સને પ્રોત્સાહન આપવાનું બંધ કરે – ઉદાહરણ તરીકે, જી.એસ.ટી. ચૂકવતી નથી તેવી સાઇટ્સ. નાણાકીય અને પેમેન્ટ પ્રણાલીઓએ આ સાઇટ્સ પર ચૂકવણીને અવરોધિત કરવી જોઈએ,” તેમણે ઉમેર્યું. ગુપ્તાએ બહુપક્ષીય અભિગમ અને સમયની જરૂરિયાત તરીકે રિવર્સ ગેમપ્લેની હિમાયત કરી. નોર્વે, યુકે, ડેનમાર્ક, બેલ્જિયમ અને યુએસ સહિતના અનેક ક્ષેત્રોના અનુભવ દર્શાવે છે કે એકલા બ્લોકિંગ બિનઅસરકારક છે, એમ અહેવાલમાં જણાવાયું છે. જે દેશો વેબસાઇટ બ્લોકિંગ, માર્કેટિંગ પ્રતિબંધો, પેમેન્ટ બ્લોકિંગ અને વ્હાઇટલિસ્ટિંગ/બ્લોકિંગ સહિતની વ્યૂહરચનાઓનું સંયોજન અમલમાં મૂકે છે, તેઓએ ગેરકાયદેસર સટ્ટાબાજી અને જુગાર સામે લડવામાં વધુ અસરકારક પરિણામો જોયા છે.
તેથી, ભારતે હાલની ખંડિત અમલીકરણ વ્યૂહરચનાથી એક વ્યાપક ઇકોસિસ્ટમ-આધારિત અભિગમ તરફ વળવું જોઈએ જે ગેરકાયદેસર સટ્ટાબાજી અને જુગારની કામગીરીને ટકાવી રાખતા મુખ્ય સમર્થકોને અસરકારક રીતે વિક્ષેપિત કરે છે. આમાં ડિજિટલ મીડિયા ચેનલો પર અંકુશ લગાવવાનો સમાવેશ થાય છે જે આ પ્લેટફોર્મ્સ માટે વપરાશકર્તા સંપાદનને પ્રોત્સાહન આપે છે, ગેરકાયદેસર વ્યવહારોને રોકવા માટે નાણાકીય નિયમોને કડક બનાવવા અને લાંબા ગાળાના વિક્ષેપને ટકાવી રાખવા માટે વ્હાઇટલિસ્ટ/બ્લોકલિસ્ટ દ્વારા અમલીકરણ પદ્ધતિઓને વધારવાનો સમાવેશ થાય છે.
ગુપ્તાએ જણાવ્યું હતું કે કર ચૂકવતી કંપનીઓને વ્હાઇટલિસ્ટ કરવાથી અને બાકીની કંપનીઓને બ્લેકલિસ્ટ કરવાથી નુકસાનને અમુક હદ સુધી પાછું લાવવામાં મદદ મળશે. તે જ સમયે, ઉદ્યોગને પ્રોત્સાહન આપવું મહત્વપૂર્ણ છે અને નવીનતાને દબાવવી નહીં, એમ તેમણે ઉમેર્યું.
